Introduccion

As cantigas, cantares ou cantarenas (como se coñecen en Valdeorras) son composicións poéticas destinadas a seren cantadas. A estrofa dominante é a copla (estrofa de catro versos octosílabos, ás veces hexasílabos, que riman en asoante nos versos pares). Basean a súa función poética en recursos líricos como o paralelismo, encadeamento, dicotomía, anáfora, antítese, metáfora, xogos conceptuais, etc.

Segundo a súa temática, poden ser de varios tipos:

Cantigas infantís (por exemplo os arrolos ou cantigas de berce: composicións monótonas e doces, de ritmo pausado, empregadas para adormecer os nenos).

Cantigas de amor.

De sátira social.

Cantigas de oficios (acompañaban os traballos ou celebraban o remate dalgunha tarefa: cantar de arada, de arrieiro, de canteiros, de sega, espadelada, de zapateiros, de malla, de vendima, panadeiros, os fiadeiros –que se convertían en algo máis que un lugar no que tiña remate a produción do liño-, etc.).

Cantigas de festas estacionais (compostas para seren cantadas nas festas do ano: vilancicos, panxoliñas ou cantares de Aninovo, cantar de reis, entroido, maios, San Xoán…).

Cantigas de romaxe, que se cantan nos camiños das romarías e de santuario (fan referencia a romaxes e santuarios nos que se rende culto a santos ós que se lles ten moita devoción).

Cantigas de casamento.

Cantigas de divertimento, xeralmente acompañadas de baile ou instrumentos: alborada (canto interpretado nas mañás de festa; precisa de acompañamento de gaita e tamboril), muiñeira (estrofa que acompaña a danza e melodía do mesmo nome), ribeiranas, fandangos, cantos de pandeiro, regueifas, alalás e foliadas.

Cantar de cego (composición que cantaban os cegos en festas, romarías, feiras, etc, acompañados pola zanfoña ou o violín. Adoitan tratar sobre historias de crimes, casamentos, enganos, etc.).



Icona iDevice O ritmo métrico
O ritmo métrico destas cantigas é, as máis das vegadas, a cuadra octosílaba con rima asonantada ou consonantada de segundo verso co cuarto; hainas tamén, escasamente, de rima perfeita nos catro versos. As tríadas ou cantos de pandeiro son tercetos octosílabos, asonantados ou aconsonantados o primerio e terceiro versos. As tríadas ou cantos de pandeiro son tercetos octosílabos, asonantados ou aconsonantados o primeiro e terceiro versos, ficando ceibe o segundo. Dícese que teñen a súa orixe no ternario céltico, inda que este era monorrítmico, como o fixeron notar algúns investigadores.

De Historia de Galicia, dirixida por Otero Pedrayo, Tomo I, B. Aires, 1962, páx. 769.

Cando canto, canto gordo,

cando quero, delgadiño;

cando quero tamén canto

moi ben adonairadiño.



O paxaro de María

anda nas miñas cereixas

Come paxariño come,

veremos as que me deixas.



O paxaro cando chove

mete o rabo na Silveira,

pasa paxariño pasa,

que che é hora de ir á feira.



Eu non sei que ten os homes,

no cuadrante das cirolas,

unha pola con arumes,

e detrás dúas carolas.



O crego maila criada

ordenaron de cocer,

tiñan a leña no monte

e a fariña sen moer.



O merlo e maila merla

Ían polo monte abaixo,

O merlo como era pillo

botou á merla por baixo.



Ao pasar o regueiriño

díxenche  que si, que si

agora que xa pasei

nin me lembro se te vin.



Soldado son, sirvo ao rei

e tamén sirvo á raíña

porque fago centinela

na túa porta, meniña.



O mar che sirva de cama

o ceo de cobertor

a lúa de cabeceira

para que durmas mellor.

Cantigas de oficio

CANTARES DE OFICIOS

Verbo antigo

Gaiteiro pago, nunca ben canta.

A sega

 Colmeiro, 1935

Cantar de canteiro

Cando as pedras den gritos

e o sol deixe de andar,

e a man non teña auga

heime de ti apartar.

Non te namores meniña

de palabras de pedreiro,

collen os picos e vanse

recachando o candieiro.

San Xoán quere facer casa

é pobre e non ten diñeiro,

facede casa San Xoán

que eu serei voso canteiro.

Costureira

Costureiriña bonita,

onde tes os teus vestidos?

Téñoos na hucha gardados,

ai si, ai non,

para poñer os domingos.

Costureiriña bonita,

dime onde tes a cama.

No poleiro das galiñas,

ai si, ai non,

nunha presiña de pallas.

Costureiriña bonita,

dime onde tes o niño.

Nun carballo da Illana,

ai si, ai non,

no máis alto ramalliño.

Costureiriña bonita,

onde gardas os melindres?

Téñoos na hucha gardados,

ai si, ai non,

para comer os domingos.

O amor da costureiriña

era papel e mollouse

e agora, costureiriña,

ai si, ai non,

o teu amor acabouse.

Fuxan os ventos:  http://youtu.be/hH6cElH217g

Costureira

Cando lle pican ás costureiriñas

as condanadas das pulgas no vrao

fan que remexen nas faltiriqueiriñas

llaora non sabe onde mete-la mao.

A agulliña vai cosendo,

bota por ela dedal,

rematarei a costura

para gañar un real.

Costureiriña melindrosa

di que non come touciño

e comeu un porco enteiro

dende o rabo até o fuciño.

As costureiras de agora

foron feitas a sisel,

son amiguiñas dos mozos

como as abellas da mel.

Traime lume, traime lume,

traime lume, costureira,

traime lume, traime lume

na puntiña da tixeira.

Costureiriña bonita

a palacio foi coser

e na primeira escaleira

xa lle deron que facer.

Ai, que calle pedreada

con agullas de coser;

que saian as costureiras

que as queremos pretender.

Toda a miña vida andiven

tras dunha costureiriña,

agora quedei sen ela

como unha agulla sin liña.

Xastre

Mellor quero ser pereira

e dar peras e reperas,

que non ser muller dun xastre

que non ten senón guedellas.

Vale máis un probe xastre

cunhas cirolas de estopa

que non rico carpinteiro

que todo o que gaña emboca.

A vendima

Este cantar da vendima,

éche un cantar vendimeiro, (bis)

este cantar da vendima

tróuxeno eu do Ribeiro. (bis)

Ai, la, la..

Vendima, vendimadora

na vendima do meu pai, (bis)

que o viño vai na cabaza

e o pan na cestiña vai. (bis)

Ai, la, la..

Vendima, vendimadora

na vendima do meu pai, (bis)

Heiche de comer as uvas,

que outra cousa non hai. (bis)

Ai, la, la..

Este cantar da vendima,

éche un cantar moi meiguiño, (bis)

Este cantar é da terra

onde se fai o bo viño (bis)

Ai, la, la..

Xotas

XOTAS

A xota é unha baile e xénero musical español de carácter popular, estendida por grande parte da xeografía peninsular. As súas características varían segundo os diferentes territorios.

Gandaina:

http://youtu.be/JoUe_Mp9Fv4

A regueifa está na mesa

             Letra

   A regueifa está na mesa

prenda do meu paladare

con verghonza ou sen ela

a regueifa hánola dare.

A regueifa está na mesa

prenda do meu paladare

con premiso deste señores

unha migha nola há dare.

Eso si meu queridiño

o arado ten a gheifa

estimaba de sabere

se ma daban a regheifa.

Regueifas

     


       Definición:

      A regueifa é unha cantiga improvisada entre dúas ou máis persoas que seguen un mesmo cantar          ou son durante o tempo que dura unha disputa sobre un tema determinado. Ademais, ten a                    característica de que cada regueifeiro canta unha estrofa de catro versos octosílabos nos que                riman os pares e quedan libres os impares.




    Orixe e temas

   A orixe desta controversia cantada ten que ver coa regueifa, que era un molete de pan -       ou unha rosca de ovo e azucre- que antigamente se regalaba nas vodas aos convidados     e aos mozos e mozas da parroquia non convidados

   Os temas da regueifas son variados, mais polo xeral, hai unha boa dose de humor ou           retranca, o que fai que este tipo de cantares sexan moi divertidos para todos os públicos.    A controversia entre os regueifeiros pode durar horas, e gáñaa o que canta a última copla. A regueifa é un xénero musical e popular que se está perdendo, ao igual que a cultura            tradicional galega.

   Este tipo de versos a varias voces poden escoitarse na Galiza, aínda que hai zonas máis    ricas deste tipo de literatura popular, como pode ser o caso da costa da Morte. Así                mesmo tamén se poden ouvir en Portugal, denominados cantares ao desafío, no Brasil e   Colombia, chamados repentistas, e na Arxentina e no Uruguai hai un desafío entre                payadores, mais a temática destes últimos é seria e máis poética.

Cantares de berce

Cantares de berce

Unha cantiga de berce é unha canción relaxante de ritmo suave, empregado para facer durmir os nenos. Cada cultura musical ten a súas forma de arrolos, adaptadas as súas particularidades musicais.

                  

Alalá da pena

Alalá da pena

Ai, vállame Dios, cómo chove esta moite,
Ai, vállame Dios, que lostrexos se ven,
Pedrisca nos campos de Vilar de Fortes.
Ai, millo milliño do meu corazón.
Quen ten amores non dorme.
Eu tamén antes eisí faguía,
e agora que non os teño,
durmo sempre, de noite e de día.
Os amores quitan sono,
e eu sen eles
xa non teño dono.

Fuxan os ventos: http://youtu.be/rIP5s8oZSVY